ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಆಸಾ ಸಿಕ್ಸ್ತ್ ಸೆನ್ಸ್!
2004 ಡಿಸೆಂಬರ್ 26 ತಾರಿಕೆರ್ ಇಂಡೋನೇಶ್ಯಾಂತ್ ಫಾಂತ್ಯಾಫಾರಾರ್ ಉದೆಲ್ಲ್ಯಾ ಭುಂಯ್‍ಕಾಂಪ್ಣೆ ವರ್ವಿಂ ದರ್ಯೊ ಉಚಾಂಬಳ್ ಜಾವ್ನ್ ಸುನಾಮಿ ಆಪ್ಟೊನ್ ದಕ್ಷಿಣ್ ಏಶ್ಯಾಂತ್ಲೆ ದೋನ್ ಲಾಕ್ ಲೋಕ್ ಮೆಲ್ಲೊ. ತಸಲೆಂ ಆವ್ಚಿತ್ ಆನ್ವಾರ್ ಘಡ್ತೆಲೆಂ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಕೊಣೆಂಚ್ ಚಿಂತುಂಕೀ ಸಾಧ್ಯ್ ನಾ. ಪುಣ್ ಅಂಡಮಾನ್ ತಸಲ್ಯಾ ಥೊಡ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಂನಿ ರಾನಾಂತ್ ಜಿಯೆಂವ್ಚೆ ಮನಿಸ್ ಶಾಭಿತ್ ಉರ್‍ಲ್ಲೆ!
ಪ್ರಕೃತಿ ನಿಗೂಢ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್ ಥೊಡೆ. ತಿಚ್ಯಾ ಸಕ್ತೆಕ್ ಮನಿಸ್ ಕಿತೆಂಚ್ ಸರ್ ನಂಯ್. ತರೀ, ಪ್ರಕೃತಿ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ನಿಗೂಢ್ ನಂಯ್. ಪ್ರಕೃತೆಕ್ ಪಾರ್ಕುಂಕ್ ಮನಿಸ್ ನೆಣಾ. ಪುಣ್ ಪರಿಸರಾಂತ್ ಘಡ್ಚ್ಯೊ ಸೂಕ್ಷ್ಮ್ ಸಂಗ್ತ್ಯೊ, ಬದ್ಲಾವಣ್ ಪಾರ್ಕುಂಕ್ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಕಳ್ತಾ. ಬುದ್ವಂತ್ ಮನಿಸ್ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಚಿ ಚಾಲ್ ಪಾರ್ಕುನ್ ಪ್ರಕೃತೆಕ್ ಶಿಕೊಂಕ್ ಪ್ರಯತನ್ ಕರ್ತಾ. ಸುನಾಮಿ ಯೆಂವ್ಚ್ಯಾ ಫುಡೆಂ ಮನ್ಜಾತಿ ಸುರಕ್ಷಿತ್ ಜಾಗ್ಯಾಂಕ್ ಧಾಂವ್ತಾನಾ, ಅಪಾಯ್ ಸಮ್ಜಾಲ್ಲ್ಯಾ ತಾಂಚೆಚ್ ಸಂಗಿಂ ಜಿಯೆತೆಲ್ಯಾ ತ್ಯಾ ರಾನ್ ಮನ್ಶಾಂನಿ ಆಪ್ಲೊ ಜೀವ್ ವಾಂಚಯ್ಲೊ.
ಆಮ್ಕಾಂ ಸಕ್ಡಾಂಕ್ ಕಳಿತ್ ಆಸಾ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಪ್ರಕೃತೆಚಿಂ ಬದ್ಲಾವಣಾಂ ಕಳಿತ್ ಜಾತಾತ್ ಮ್ಹಣ್. ಮನ್ಶಾಕ್ ಗುಮಾನ್ ದೀಂವ್ಕ್ ಸಂಸಾರಾಂತ್ ಜಾಯ್ತ್ಯೊ ಸಂಗ್ತಿ ಆಸ್ತಾನಾಂ, ಪ್ರಕೃತೆಕ್ ಸಮ್ಜೊಂಕ್ ವೇಳ್ ತರೀ ಖಂಯ್ ಆಸಾ? ವೆಳಾ ಕಾಳಾ ಪರ್ಮಾಣೆ ಹವೊ ಆನಿ ಇತರ್ ಸಂಗ್ತಿ (Meteorologic study) ಲೊಕಾಕ್ ಕಳಂವ್ಕ್ ವಿವಿಧ್ ಸಂಸ್ತೆಚ್ ಆಸ್ತಾನಾ ಸಕ್ಡಾಂನಿ ತೆಂ ಕಾಮ್ ಕರ್ಚೆಂ ಕಿತ್ಯಾಕ್ ಮ್ಹಣ್ಚೆಂಯ್ ವಾಜ್ಬಿ.
ಹವ್ಯಾಂತ್ಲೆಂ ಬದ್ಲಾವಣ್ ಪೆಟೆ ಸಮ್ಜಾತಾತ್. ತಾಂಚಿ ಚಾಲ್ ಪಳೆವ್ನ್ ಪಾವ್ಸ್ ಯೆತಾ ವ ನಾ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಸಾರ್ಕೊ ಅಂದಾಜ್ ಕರ್ಯೆತ್. ಪ್ರಕೃತೆಂತ್ ಹರ್ಯೆಕಾಕೀ ನಿಶಾನಿ ಆಸ್ತಾ, ತೆಂ ಸಮ್ಜೊಂಚಿ ತಾಂಕ್ ಮೊನ್ಜಾತಿ ವರ್ಗಾಕ್ ಜಲ್ಮಾಥಾವ್ನ್ ಯೆತಾ. ತರ್ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಹವ್ಯಾಂತ್ಲೆಂ ಬದ್ಲಾವಣ್ ವ ಅವ್ಚಿತ್ ಚಡ್‍ಉಣೆಂ ಜಾಂವ್ಚೆಂ ಕಶೆಂ ಕಳ್ತಾ? ವಿಜ್ಞಾನಿಂ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಹರ್ಯೆಕ್ ಬದ್ಲಾವಣ್, ತಿ ಕಿತ್ಲೆ ಪಯ್ಸ್ ಘಡ್ಲ್ಯಾರೀ, ಪಾರ್ಕುಂಕ್ ಸಕ್ತಾತ್. ಭುಂಯ್ಕಾಂಪ್, ವಾರೆಂ ವಾದಾಳ್ ತಸಲಿಂ ತೀಕ್ಷ್ಣ್ ನೈಸರ್ಗಿಕ್ ಆವ್ಗಡಾಂಚೊ ಸಯ್ತ್ ತಾಂಕಾಂ ಹಿಶಾರೊ ಮೆಳ್ತಾ. ಮೊನ್ಜಾತಿಂಚ್ಯಾ ಹ್ಯಾ ಸಕ್ತೆ ವಿಶಿಂ, ತಾಂಚ್ಯಾ ಚಾಲಿ, ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾಂಕ್ ಚಡ್ತಿಕ್ ಸಮ್ಜೊಂಕ್ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಪ್ರೇತನ್ ಕರ್ನ್ ಆಸಾತ್.
ಹವ್ಯಾಂತ್ ವ್ಹಡ್ ಬದ್ಲಾವಣ್ ಹಾಡ್ಚೆ ತಸಲಿಂ ಸೂಕ್ಷ್ಮ್ ಗಜಾಲಿ/ಬದ್ಲಾವಣಾಂ ಪರಿಸರಾಂತ್/ವಾತಾವರಣಾಂತ್ ಜಾಂವ್ಚೆಂ ಮೊನ್ಜಾತಿ ಪಾರ್ಕಿತಾತ್. ತಾಂಕಾಂ ಸಿಕ್ಸ್ತ್ ಸೆನ್ಸ್ ಆಸಾ ಮ್ಹಳ್ಳೊ ವಾದ್ ಚಡಾವತ್ ವಿಜ್ಞಾನಿ ಮಾಂದಿನಾಂತ್, ಪುಣ್ ಪಾಂಚ್ ಅಂಗಾಂಚೊ ಪೂರ್ಣ್ ವಾಪಾರ್ ಕರ್ತಾತ್ ಮ್ಹಣ್ತಾತ್. ಥೊಡೆ ಆವಾಜ್ ಆಯ್ಕೊಂಕ್ ಮನಿಸ್ ಸಕಾನಾ. ಬೋವ್ ಉಣ್ಯಾ ಮಟ್ಟಾಚೆ ಆವಾಜ್ (infrasonics) ಜೆ ಭುಂಯ್ಕಾಂಪಿ ವೆಳಾರ್ ಯೆಂವ್ಚೆ ಆಯ್ಕೊಂಕ್ ಥೊಡ್ಯೊ ಮೊನ್ಜಾತಿ ಸಕ್ತಾತ್. ಹಸ್ತಿಂಕ್ ಪಾಂಯಾಂ ಮುಖಾಂತ್ರ್ ಭುಂಯ್ಕಾಂಪ್ ಜಾಂವ್ಚಿ ಕಳ್ತಾ. ಪುಣ್ ತಾಂಕಾಂ ಆಯ್ಕೊಂಕ್ ವ ಚಿಂತುಂಕ್ ಸಕತ್ ನಾ ದೆಕುನ್ ಆಮ್ಚೆ ಪರಿಂ ‘ಭುಂಯ್ಕಾಂಪ್ ಜಾಲ್ಯಾ, ಧಾಂವ್ಯಾಂ’ ಮ್ಹಣೊಂಕ್ ಕಳ್ಚೆಂನಾ ತರೀ ಅಪಾಯಾ ಥಾವ್ನ್ ಬಚಾವಿ ಘೆಜಾಯ್ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಕಳ್ತಾ. ಥೊಡಿಂ ಸುಕ್ಣಿಂ ದರ್ಯಾಂತ್ ಆವ್ರ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ಸಾರ್ಕೆಂ ಪಾರ್ಕುಂಕ್ ಸಕ್ತಾತ್.
ಪೆÇಸ್ಕ್ಯಾ ಮೊನ್ಜಾತಿ, ಸವೆಂ ಇತರ್ ರಚ್ಣಾಂ ಥಾವ್ನ್‍ಯೀ ಜಾಯ್ತೆ ಅಸಲೆ ವಿಚಾರ್ ಕಳ್ತಾತ್. ಪಾವ್ಸ್ ಯೆಂವ್ಚೊ ಆಸಾ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಪೆಟ್ಯಾಂಕ್ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಕಳ್ತಾ, ದೆಕುನ್ ತೆ ಪಾಸಾಯೊ ಮಾರ್ನ್ ಸುರಕ್ಷಿತ್ ಜಾಗೊ ಸೊಧ್ತಾತ್. ದರ್ಯಾಂತ್ ತಶೆಂ ನಂಯ್, ವ್ಹಾಳ್ಯಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಮಾಸ್ಳ್ಯಾಂಕ್ ಆವ್ರ್ ವ ಝಡ್‍ವಾರ್ಯಾಚಿಂ (ಚಂಡಮಾರುತ) ಖುಣಾಂ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಕಳಿತ್ ಜಾತಾತ್. ಥೊಡ್ಯಾ ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಬೊಬೆಂಕ್ ಕಾನ್ ದಿಲ್ಯಾರ್ ಪ್ರಕೃತೆಂತ್ ಘಡೊಂಕ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾಚೆಂ ಅಂದಾಜ್ ಕರ್ಯೆತ್.
ಮಾಣ್ಕೆ, ಮುಯೊ, ಕೀಟಾಂ (ಇನ್‍ಸೆಕ್ಟ್ಸ್), ಸುಕ್ಣ್ಯಾಂಚೆಂ ನಡ್ತೆಂ, ಆವಾಜ್ ಪಾವ್ಸ್ ಆನಿ ಇತರ್ ಪ್ರಾಕೃತಿಕ್ ಬದ್ಲಾವಣಾಂ ವಿಶಿಂ ಮುನ್ಸೂಚನ್ ದಿತಾತ್. ರಾನಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಥೊಡ್ಯಾ ಝಡಾಂಚಿಂ ಫುಲಾಂ ಪಾವ್ಸಾಚಿಂ ಲಕ್ಷಣಾಂ ಕಳಯ್ತಾತ್. ಮೊರ್ ಜೊರಾನ್ ಆವಾಜ್ ಕರ್ತಿತ್ ತರ್ ಸರ್ಸರಿತ್ ಪಾವ್ಸ್, ಕೊಂಬೆ ಪಾಕಾಟೆ ಫುಲವ್ನ್ ಬೊಬೊ ಗಾಲ್ಯಾರ್ ಬರೊ ಪಾವ್ಸ್ ಯೆತಾ ಮ್ಹಣ್ ಸಮ್ಜವ್ಯೆತ್. ಆಳ್ಮಿಂ ಫುಲ್ಲ್ಯಾರ್ ಪಾವ್ಸ್ ಯೆತಾ ವ ಆಸಲ್ಲೊ ಪಾವ್ಸ್ ಚಲ್ತಾ. ಉವೊ ಲಿಪ್ಲ್ಯಾರ್, ಕಾವ್ಳ್ಯಾನಿಂ ಜಮ್ಲ್ಯಾರ್, ವೊಣೊದಿರ್ ಜಾಳಿ (ಜೇಡ) ಚರ್ಲ್ಯಾರ್ ಪಾವ್ಸಾಕ್ ನಿರೀಕ್ಷಿಯೆತ್.
ಮನ್ಶ್ಯಾಕ್ ಅಸಲಿಂ ದೆಣಿಂ ಪ್ರಕೃತೆನ್ ಫಾವೊ ಕರುಂಕ್ ನಾ ತರೀ, ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಬುದ್ವಂತ್ಕಾಯೆನ್ ಹೆರಾಂಕ್ ಪಳೆವ್ನ್, ಶಿಕ್ಚ್ಯಾಂತ್ ತೊ ಅಪ್ರತಿಮ್. ಮೊನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಹೆಂ ಸಕ್ಕಡ್ ಕಶೆಂ ಕಳ್ತಾ ಮ್ಹಳ್ಳ್ಯಾವಿಶಿಂ ನಿರ್ದಿಶ್ಟ್ ಕಾರಾಣಾಂ ಯೆದೊಳೀ ಕಳೊಂಕ್ ನಾಂತ್. ಪುಣ್ ತಾಂಕಾಂ ವಾಪಾರ್ನ್ ನೈಸರ್ಗಿಕ್ ಅನಾಹುತಾಂ ಜಾಂವ್ಚ್ಯಾ ವೆಳಾರ್ ಜಾಗ್ರುತ್ಕಾಯ್ ಘೆಂವ್ಕ್ ಮನಿಸ್ ಸಾಧನ್ ಕರ್ನ್ ಆಸಾ.
ರಿಯಾಲಿಟಿ ಚೆಕ್
ವರ್ದೆಂ ಪರ್ಮಾಣೆ, ಸುನಾಮಿ ಯೆಂವ್ಚ್ಯಾ ಧಾ ದಿಸಾಂ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಮನ್ಜಾತಿಂಕ್ ಅಪಾಯಾಚೊ ಅಂದಾಜ್ ಜಾಲ್ಲೊ. ಸಕಯ್ಲಿಂ ಘಡಿತಾಂ ಥೊಡ್ಯಾಂಚ್ಯಾ ಅನ್ಭವಾಚಿಂ:
- ಹಸ್ತಿನಿಂ ವಿಳಾಪ್ ದೀವ್ನ್ ಉಬಾರ್ ಜಾಗ್ಯಾಂ ತೆವ್ಶಿನ್ ಧಾಂವ್ ಮಾರ್‍ಲ್ಲಿ.
- ಘರಾ ಭಾಯ್ರ್ ಯೇಂವ್ಕ್ ಪೆಟೆ ತಯಾರ್ ನಾತ್ಲೆ.
- ಫ್ಲೆಮಿಂಗೊನಿಂ ಧರ್ಣಿರ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ ಪಿಲಾಂಸರ್ಶಿಂ ಯೇಂವ್ಕ್ ನಾಂತ್.
- ಝೂಂತ್ ಆಸ್‍ಲ್ಲ್ಯೊ ಮೊನ್ಜಾತಿ ಗುಡಾಂ ಭಿತರ್ ಲಿಪೆÇನ್ ಭಾಯ್ರ್ ಯೇಂವ್ಕ್‍ಚ್ ನಾಂತ್.
ಶ್ರೀಲಂಕಾ ವೈಲ್ಡ್‍ಲೈಫ್ ರಾಕಣೆ ಸಮಿತಿಚೊ ರವಿ ಕೊರೆಯಾ ಪರ್ಮಾಣೆ, ಯಾಲಾ ನ್ಯಾಶನಲ್ ಪಾರ್ಕಾಂತ್ ಲೊಕಾನಿಂ ಸುನಾಮಿ ಆದಾಳ್ಚ್ಯಾ ಎಕಾ ವೊರಾ ಪಯ್ಲೆಂ ಪಟ್ಟಮಂಗಲ ದರ್ಯಾ ತಡಿಥಾವ್ನ್ ತೀನ್ ಹಸ್ತಿನಿ ಧಾಂವೊನ್ ಯೆಂವ್ಚೆಂ ಪಳೆಲಾಂ.
ಜೋಯ್ಸ್ ಪೂಲ್, ಜಿ ಕೆನ್ಯಾಂತ್ ಆಫ್ರಿಕನ್ ಹಸ್ತಿಂಸಂಗಿಂ 25 ವರ್ಸಾಂ ಜಿಯೆಲ್ಲಿ ಸಾಂಗ್ತಾ: ‘2 ಪಾವ್ಟಿಂ ಲ್ಹಾನ್ ಭುಂಯ್ಕಾಂಪಿ ಜಾತಾನಾ ಹಸ್ತಿಂಕ್ ಸುಮಾರ್ ಪಯ್ಲೆಂಚ್ ಕಳ್‍ಲ್ಲೆಂ ತಾಂಚ್ಯಾ ನಡ್ತ್ಯಾಂತ್ ದಿಸೊನ್ ಆಯಿಲ್ಲೆಂ.’
(ವಿವಿಧ್ ಮುಳಾಂ ಥಾವ್ನ್)
ಕುರ್ಪಾ: ರಾಕ್ಣೊ
ಹೆಂ ಲೇಖನ್ ರಾಕ್ಣೊ ಹಫ್ತ್ಯಾಳ್ಯಾಚ್ಯಾ ಜೂನ್ 21, 2009 ಆಂಕ್ಯಾಂತ್ ಪ್ರಗಟ್ ಜಾಲಾಂ
