ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸಂಘರ್ಷಾಚೊ ದಾಖ್ಲೊ – ಕೊಚ್ಚಿಚಿ ಸೇಂಯ್ಟ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಚರ್ಚ್

ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಾಚ್ಯಾ ಕೊಚ್ಚಿಂತ್ಲ್ಯಾ ಪ್ರಮುಕ್ ಆಕರ್ಷಣೀಯ್ ಆನಿ ಚಾರಿತ್ರಿಕ್ ಸುವಾತ್ಯಾಂ ಪಯ್ಕಿ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜ್‍ಯಿ ಏಕ್. ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಆಮ್ಕಾಂ 500 ವರ್ಸಾಂ ಪಾಟಿಂ ಪಾವಯ್ತಾ ಮಾತ್ರ್ ನ್ಹಯ್, ಭಾರತೀಯ್ ಚರಿತ್ರೆಚೊ ಏಕ್ ಪ್ರಮುಖ್ ವಾಂಟೊ ಜಾವ್ನಾಸ್ಚ್ಯಾ ಯೆರೊಪಿ ವಸಾಹತುಶಾಹಿಚ್ಯಾ ಕಾಳಾಂತ್ಲ್ಯಾನ್‍ಯಿ ಪಾಶಾರ್ ಕರಯ್ತಾ.

‘ದೆವಾಚೊ ಸ್ವತಾಚೊ ಗಾಂವ್’ (God Own Country) ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವಾಡ್‍ಲ್ಲ್ಯಾ ಕೇರಳ ರಾಜ್ಯಾಚೆಂ ಪ್ರಮುಖ್ ವೆಪಾರಿ ತಶೆಂ ಪ್ರವಾಸಿ ಕೇಂದ್ರ್ ಕೊಚ್ಚಿ. ಕೊಚ್ಚಿಕ್ ಅಸಲೆಂ ಮಹತ್ವ್ ಲಾಬಂವ್ಕ್ ಜಾಯ್ತಿಂ ಚಾರಿತ್ರಿಕ್ ಕಾರಣಾಂ ಆಸಾತ್. ಫೋರ್ಟ್ ಕೊಚ್ಚಿಂತ್ (Fort Cochin) ಉಬಿ ಆಸ್ಚಿ ಸೇಂಯ್ಟ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಚರ್ಚ್ – ತ್ಯಾ ಪಯ್ಕಿ ಏಕ್.

ಸೇಂಯ್ಟ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಚರ್ಚ್ – ಭಾರತಾಂತ್ ಯೆರೊಪ್ಯಾಂನಿ ಉಬಾರ್‌ಲ್ಲಿ ಪಯ್ಲಿ ಇಗರ್ಜ್. ಹೆ ಇಗರ್ಜೆಚಿ ಚರಿತ್ರಾ 15-20 ಶೆಕ್ಡ್ಯಾಂ ಮದೆಂ ಯೆರೊಪಿ ಸಕ್ತ್ಯಾಂ ಮಧೆಂ ಚಲ್‍ಲ್ಲ್ಯಾ ವಸಾಹತುಶಾಹಿ ಸಂಘರ್ಷಾಚೊ ದಾಖ್ಲೊ ಮ್ಹಣ್ಯೆತ್. 1498-ಂತ್ ಪುಡ್ತುಗೆಜ್ ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾನ್ ಕ್ಯಾಲಿಕಟಾಕ್ ಪಾಂಯ್ ತೆಂಕ್ಚೆ ದ್ವಾರಿಂ ಪಯಿಲ್ಲೆ ಪಾವ್ಟಿಂ ಭಾರತಾಕ್ ಪಾಂವ್ಚಿ ದರ್ಯಾ ವಾಟ್ ಸೊಧುನ್ ಕಾಡ್‍ಲ್ಲಿ. ದೋನ್ ವರ್ಸಾಂ ಉಪ್ರಾಂತ್ 1500-ಂತ್ ಅಡ್ಮಿರಲ್ ಕಬ್ರಾಲಾನ್ ಸುಂಕಾಣ್ ಧರ್‌ಲ್ಲಿಂ ಪುಡ್ತುಗೆಜ್ ತಾರ್ವಾಂ ಕೊಚ್ಚಿ ಪಾವ್ಲಿಂ. ಕೊಚ್ಚಿಚ್ಯಾ ರಾಯಾನ್ ತಾಂಕಾಂ ವೆಪಾರ್ ಚಲಂವ್ಕ್ ಪರ್ವಣ್ಗಿ ದಿಲಿ. 1503-ಂತ್ ಆಲ್ಫೊನ್ಸೊ ಆಲ್ಬುಕರ್ಕಾನ್ ಕೊಚ್ಚಿ ನ್ಹಂಯ್ಚ್ಯಾ ಲಾಗ್ಸರ್ ಏಕ್ ಕೊಟೆಂ ರುತಾ ಕೆಲೆಂ (ತೆಂಚ್ ಆತಾಂ ‘ಫೋರ್ಟ್ ಕೊಚ್ಚಿನ್’ ಮ್ಹಣ್ ನಾಂವಾಡ್ಲಾಂ). ಹ್ಯಾಚ್ ಕೊಟ್ಯಾ ಸುವಾತೆರ್ ಪುಡ್ತುಗೆಜಾಂನಿ ಸಾಂ ಬಾರ್ತೊಲೊಮೆವಾಕ್ ಸಮರ್ಪಿಲ್ಲಿ ರುಕಡಾಚಿ ಇಗರ್ಜ್ ಬಾಂದ್ಲಿ. ಮುಕಾರ್ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕನ್ ಮೆಳಾಚ್ಯಾ ಆಡಳ್ತ್ಯಾಖಾಲ್ ಆಯ್ಲಿ. ಹೆಚ್ ಸುವಾತೆರ್ ಫುಡೆಂ ಚಾರಿತ್ರಿಕ್ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜ್ ಉಬಿ ಜಾಲಿ.

1506-ಂತ್ ವೈಸ್‍ರೊಯ್ ಡೊಮ್ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ಕೊ ಅಲ್ಮೆಡಾಕ್ ಕೊಚ್ಚಿಚ್ಯಾ ರಾಯಾನ್ ನವಿಂ ಬಾಂದ್ಪಾಂ ಬಾಂಧುಂಕ್ ಪರ್ವಣ್ಗಿ ದಿಲಿ. ಪಯ್ಲೆಂ ಬಾಂಧಪ್ ಜಾವ್ನ್ ಮಾಗ್ಣಿಂ ಭೆಟಂವ್ಕ್ ಏಕ್ ಇಗರ್ಜ್ ಬಾಂಧ್ಚಿ ಮ್ಹಣ್ ತಾಂಣಿ ನಿರ್ಧಾರ್ ಕೆಲೊ. ತ್ಯಾ ಪರ್ಮಾಣೆಂ ಸಾಂ ಬಾರ್ತೊಲೊಮೆವಾಚಿ ರುಕಡಾಚಿ ಇಗರ್ಜ್, ಚುನೊ ಆನಿ ಇಟೆ ವಾಪರ್ನ್ ನವ್ಯಾನ್ ಬಾಂಧ್ಲಿ. 1516-ಂತ್ ಪೂರ್ಣ್ ಜಾಲ್ಲಿ ನವ್ಯಾ ರುಪಾಚಿ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಸಾಂತ್ ಆಂತೊನಿಕ್ ಸಮರ್ಪಿಲಿ.

1524-ಚೆ ಆಕ್ರೆಕ್ ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾ ಕೊಚ್ಚಿಕ್ ಪಾಟಿಂ ಆಯ್ಲೊ. (1502-ಂತ್ ತಾಣೆಂ ಹಾಂಗಾಸರ್ ಪಯಿಲ್ಲೆ ಪಾವ್ಟಿಂ ಭೆಟ್ ದಿಲ್ಲಿ). ಹಾಂಗಾಸರ್ ನತಾಲಾಂ ದಿಸಾ ಸರ್‌ಲ್ಲ್ಯಾ ತಾಚಿ ಕೂಡ್ ಹ್ಯಾಚ್ ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ದಫನ್ ಕೆಲಿ. 14 ವರ್ಸಾಂ ಉಪ್ರಾಂತ್ ತಾಚಿ ರೆಲಿಕ್ ತಾಚ್ಯಾ ನಾತ್ರಾನ್ ಪುಡ್ತುಗೆಜಾಕ್ ಪಾಟಿಂ ವ್ಹೆಲಿ.

ಡಚ್ಚಾಂಚೆಂ ಯೆಣೆಂ:

1663-ಂತ್ ಡಚ್ಚಾಂಚ್ಯಾ ಯೆಣ್ಯಾ ಪರ್ಯಾಂತ್ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಮೆಳಾ ಖಾಲ್ ಆಸ್‍ಲ್ಲಿ. ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ ಆಸ್ಚ್ಯಾ ಯೆರೊಪಿ ಕಥೊಲಿಕ್ ಯಾಜಕಾಂಕ್ ಪಾಟಿಂ ವೆಚೊ ಆದೇಶ್ ದಿಲ್ಯಾ ಉಪ್ರಾಂತ್ ಡಚ್ಚಾಂನಿ ತ್ಯಾ ಪ್ರದೇಶಾಂತ್ಲಿಂ ಸರ್ವ್ ಕೊವೆಂತಾಂ ಆನಿ ಇಗರ್ಜೊ ನಾಸ್ ಕೆಲ್ಯೊ. ಪುಣ್ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜ್ ತಶಿಚ್ ಸೊಡ್ಲಿ. ಉಪ್ರಾಂತ್ ತಾಂಣಿ ತಿ ನವೀಕೃತ್ ಕರುನ್, ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಸರ್ಕಾರಾಚಿ ಇಗರ್ಜ್ ಜಾವ್ನ್ ಬದ್ಲಿಲಿ. 8 ಜನೆರ್ 1664-ಂತ್ ಆಪ್ಲ್ಯಾ ಯೆಣ್ಯಾಚ್ಯಾ ಪಯ್ಲ್ಯಾ ವಾರ್ಷಿಕ್ ಆಚರಣಾ ದಿಸಾ ಡಚ್ಚಾಂನಿ ಹಾಂಗಾಸರ್ ಪಯ್ಲೆಂ ಮಿಸಾ ಬಲಿದಾನ್ ಭೆಟಯ್ಲೆಂ.

ಬ್ರಿಟಿಶಾಂಚೆಂ ಯೆಣೆಂ:

1795-ಂತ್ ಬ್ರಿಟಿಶಾಂನಿ ಡಚ್ಚಾಂ ಥಾವ್ನ್ ಕೊಚ್ಚಿ ಆಪ್ಣಾ ಅಧೀನ್ ಕರ್ನ್ ಘೆತ್ಲೆಂ. ಪುಣ್ ಥೊಡ್ಯಾ ಕಾಳಾಕ್ ಇಗರ್ಜ್ ಡಚ್ಚಾಂಚೆ ತಾಬೆನ್‍ಚ್ ಸೊಡ್ಲಿ. 1804-ಂತ್ ಇಗರ್ಜ್ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಭಾರತ್ ಸರ್ಕಾರಾಚ್ಯಾ ಕ್ರಿಸ್ತಿ ವಿಭಾಗಾ ಖಾಲ್ ಆಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ವೆಳಾ ಡಚ್ಚಾಂನಿ ಸ್ವ-ಖುಶೆನ್ ಇಗರ್ಜ್ ಆಂಗ್ಲಿಕನ್ ಮೆಳಾಕ್ ಸೊಡ್ನ್ ದಿಲಿ.

1816-ಂತ್ ಆಲೆಪ್ಪಿಂತ್ ‘ಚರ್ಚ್ ಮಿಶೊನರಿ ಸೊಸಾಯ್ಟಿ’ ಉಗ್ತಾಂವ್ಕ್ ಕೊಚ್ಚಿ ಆಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಮಾ| ತೊಮಾಸ್ ನೊರ್ಟನಾನ್ ಇಗರ್ಜೆಚೆಂ ಬಾಂಧಪ್ ಭಿಗಡ್‍ಲ್ಲೆ ಸ್ಥಿತೆರ್ ಆಸ್‌ಲ್ಲೆಂ ದೆಕ್ಲೆಂ. ತಾಣೆಂ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ದುರುಸ್ತಿ ಕರಯ್ಲಿ. ಫುಡೆಂ ಮಲಬಾರ್ ಕರಾವಳೆಚೆ ಭೆಟೆಕ್ ಆಯಿಲ್ಲ್ಯಾ ಬಿಸ್ಪ್ ಮಿಡಲ್‍ಟನಾನ್ ಪಯಿಲ್ಲೆ ಪಾವ್ಟಿಂ ಹೆ ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ಥಿರಾವ್ಣೆಚೊ ಸಾಕ್ರಾಮೆಂತ್ ದಿಲೊ.

1870ವ್ಯಾ ವರ್ಸಾ ಆಂಗ್ಲಿಕನಾಂನಿ, ಸಾಂತ್ ಆಂತೊನಿಕ್ ಭೆಟಯಿಲ್ಲಿ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಸಾವೆರಾಕ್ ಭೆಟವ್ನ್ ದಿಲಿ.

1923 ಎಪ್ರಿಲಾಂತ್ ಹಿ ಇಗರ್ಜ್ ಸಂರಕ್ಷಿತ್ ಸ್ಮಾರಕಾಂಚೊ ಕಾಯ್ದೊ 1904 ಹಾಚೆ ಖಾಲ್ ‘ಸಂರಕ್ಷಿತ್ ಸ್ಮಾರಕ್’ ಮ್ಹಣ್ ಘೋಷಿತ್ ಕೆಲೆಂ. 1924-ಂತ್ ಇಗರ್ಜೆಕ್ ಗಡಿ ಪಾಗೊರ್ ಬಾಂದ್ಲೊ. 1947 ಇಸ್ವೆ ಥಾವ್ನ್ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜ್ ಬಡ್ಗಾ ಕೇರಳಾ ದಿಯೆಸೆಜಿಚ್ಯಾ ‘ಚರ್ಚ್ ಒಫ್ ಸೌತ್ ಇಂಡಿಯಾ’ (ಸಿಎಸ್‍ಐ) ಹಾಂಚ್ಯಾ ಆಡಳ್ತ್ಯಾ ಖಾಲ್ ಆಸಾ.

ಪ್ರಸ್ತುತ್ ಹಾಂಗಾಸರ್ ಹರ್ ಎಕಾ ಆಯ್ತಾರಾ ಆನಿ ಪರ್ಬೆ ದಿಸಾಂನಿ ಮಿಸಾ ಬಲಿದಾನಾಂ ಚಲ್ತಾತ್. ಹೆರ್ ದಿಸಾಂನಿ ಪಯ್ಣಾರಿ ಆನಿ ಪ್ರವಾಸಿಂಕ್ ವೀಕ್ಷಣಾ ಖಾತಿರ್ ಇಗರ್ಜ್ ಉಗ್ತಿ ದವರ್ತಾತ್.

ಇಗರ್ಜೆ ಭಿತರ್ಲಿಂ ಆನಿ ಭೊಂವ್ತಿಲಿಂ ಆಕರ್ಷಣಾಂ

ಆಖ್ಖಿ ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜ್‍ಚ್ ಆಕರ್ಷಣಾಚೆಂ ಕೇಂದ್ರ್ ತರೀ ಆಕರ್ಷಣಾಂ ಭಿತರ್ಲಿಂ ಆಕರ್ಷಣಾಂ ಜಾವ್ನ್ ಮನಾಕ್ ಆಂವಡ್ಚ್ಯೊ ಥೊಡ್ಯೊ ಪ್ರಮುಖ್ ಸಂಗ್ತಿ ಹ್ಯೊ:

ಲುಗ್ಟಾ ಆಯ್ಣೊ: ಇಗರ್ಜೆ ಭಿತರ್ ತವಳ್ಚ್ಯಾ ಕಾಳಾರ್ ವಾಪರ್ನ್ ಆಸ್‍ಲ್ಲೆ ಧವ್ಯಾ ಲಾಂಬ್ ಲುಗ್ಟಾನ್ ತಯಾರ್ ಕೆಲ್ಲೆ, ಮನ್ಶಾ ಹಾತಾಂನಿ ಚಲಂವ್ಚೆ ಆಯ್ಣೆ ಆಜೂನ್ ದಿಸೊನ್ ಯೆತಾತ್ ಆನಿ ತ್ಯಾ ಕಾಳಾಚೆ ಬ್ರಿಟಿಶ್ ಗ್ರೇಸ್ತ್‌ಕಾಯೆಚೊ ಉಡಾಸ್ ಹಾಡ್ತಾತ್.

ಝುಜಾ ಸ್ಮಾರಕ್: ಪಯ್ಲ್ಯಾ ಮ್ಹಾಝುಜಾ ವೆಳಾರ್ ಮರಣ್ ಪಾವ್‍ಲ್ಲ್ಯಾ ಕೊಚ್ಚಿ ನಿವಾಸಿಂಚ್ಯಾ ಉಡಾಸಾಕ್ 1920-ಂತ್ ಬಾಂಧ್‌ಲ್ಲೆಂ ಝುಜಾ ಸ್ಮಾರಕ್ ಇಗರ್ಜೆಚ್ಯಾ ಪ್ರವೇಶ್ ದಾರ್ವಟ್ಯಾ ಮುಕಾರ್ ಉಬೆಂ ಆಸಾ. ತ್ಯಾ ವರ್ಸಾಚ್ಯಾ ಅಕ್ತೋಬರ್ 21ವೆರ್ ಮದ್ರಾಸಾಚ್ಯಾ ಗವರ್ನರಾನ್ ಹೆಂ ಸ್ಮಾರಕ್ ಉಗ್ತಾಯ್ಲೆಂ.

ಘಡಿಯಾಳ್: ಇಗರ್ಜೆ ಬಾಂಧ್ಪಾಚ್ಯಾ ಮುಖ್ಲ್ಯಾ ಕುಶಿನ್, ಆಸ್ಪಿನ್‍ವಾಲ್ ಆ್ಯಂಡ್ ಕಂಪೆನಿಚೊ ತವಳ್ಚೊ ಮೆನೆಜಿಂಗ್ ಡೈರೆಕ್ಟರ್ ಹಾಲ್ ಹ್ಯಾರಿಸನ್ ಜೋನ್ಸಾಚ್ಯಾ ಉಡಾಸಾಕ್ 1923-ಂತ್ ಏಕ್ ಘಡಿಯಾಳ್ ಪ್ರತಿಶ್ಟಾಪಿತ್ ಕೆಲ್ಲೆಂ ಆಸಾ.

ಸ್ಮಾರಕ್ ಸಮಾಧಿ: ಪವಿತ್ರ್ ಸಭಾ ತಶೆಂ ಸಮಾಜೆ ಖಾತಿರ್ ಜೀವ್ ಅರ್ಪಿಲ್ಲ್ಯಾ ಥೊಡ್ಯಾ ಭೋವ್ ಪ್ರಮುಖ್ ವ್ಯಕ್ತಿಂಚ್ಯಾ ನಾಂವಾನ್ ಇಗರ್ಜೆ ಭಿತರ್ ಸ್ಮಾರಕ್ ತಾಂಬ್ಯಾ ಪತ್ರಾಂ ಆನಿ ಮಾರ್ಬಲ್ ಫಾತ್ರಾಂಚಿ ಕಾಂತವ್ಣಿ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ತಾತ್. ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ದಫನ್ ಕೆಲ್ಲ್ಯಾಂಚೆ ಫೊಂಡ್ ಉಸ್ತುನ್, ಹಾಡಾಂ ಕಾಡ್ನ್ ಇಗರ್ಜೆಚ್ಯಾ ವಣದಿಂನಿ ದವರ್ನ್ ಮಾರ್ಬಲ್ ಫಾತ್ರಾಂನಿ ಧಾಂಪ್ಲ್ಯಾಂತ್.

ಇಗರ್ಜೆಚ್ಯಾ ಬಡ್ಗಾ ಭಾಗಾಚೆ ವಣದಿಚೆರ್ ಪುಡ್ತುಗೆಜಾಂಚ್ಯಾ ಸಮಾಧಿಂಚೆ ಫಾತೊರ್ ತಶೆಂ ತೆನ್ಕಾ ಭಾಗಾಚೆ ವಣದಿಚೆರ್ ಡಚ್ಚಾಂಚ್ಯಾ ಸಮಾಧಿಂಚೆ ಫಾತೊರ್ ದಿಸೊನ್ ಯೆತಾತ್. ವಾಸ್ಕೊ ಡ ಗಾಮಾಚೆ ಸಮಾಧಿಚೊ ಫಾತೊರ್ ಲೊಕಾಕ್ ಬಸೊಂಕ್ ಆಸ್ಚೆ ಸುವಾತಿಚ್ಯಾ ಉಜ್ವ್ಯಾ ಕುಶಿಕ್ ಆಸಾ.

‘ಡೂಪ್ ಬುಕ್’: ಇಗರ್ಜೆಂತ್ ಆಸ್ಚೆಂ 1751-1804ವೆ ಆವ್ದೆಚೆಂ ‘ಡೂಪ್ ಬುಕ್’ ಮ್ಹಳ್ಳೆಂ ಬಾಪ್ತಿಜ್ಮ್ ಆನಿ ಲಗ್ನಾ ರಜಿಸ್ತ್ರ್ ಪುಸ್ತಕ್, ಆದ್ಲ್ಯಾ ಆನಿ ಆತಾಂಚ್ಯಾ ಕಾಳಾಚೊ ಏಕ್ ವಿಶಿಶ್ಟ್ ಗಾಂಚ್. ಹ್ಯಾ ಪುಸ್ತಕಾಚಿ ನಕ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಮಾತ್ರ್ ಭೆಟ್ ದಿವ್ಪ್ಯಾಂಕ್ ಪಳೆಂವ್ಕ್ ಮೆಳ್ತಾ.

ಡಚ್ ಸಿಮಿಸ್ತ್ರ್ : ಫೋರ್ಟ್ ಕೊಚ್ಚಿಂತ್, ಇಗರ್ಜೆ ಥಾವ್ನ್ ಥೊಡೆಂ ಪಯ್ಸ್ ಆಸ್ಚಿ ಡಚ್ ಸಿಮಿಸ್ತ್ರ್ ಭಾರತಾಂತ್ಲ್ಯಾ ಭೋವ್ ಪರ್ನ್ಯಾ ಸಿಮಿಸ್ತ್ರಿಂ ಪಯ್ಕಿ ಏಕ್. ಹ್ಯಾ ದೆಶಾಚಿ ಚರಿತ್ರಾ ಬದ್ಲಿಲ್ಲ್ಯಾ ಯೆರೊಪಿಗಾರಾಂಚೊ ಏಕ್ ಮಹತ್ವಾಚೊ ದಾಖ್ಲೊ ಜಾವ್ನ್ ಹಿ ಸಿಮಿಸ್ತ್ರ್ ವರ್ತವ್ತಾ. 1724-ಂತ್ ಹಿ ಸಿಮಿಸ್ತ್ರ್ ಉಗ್ತಾಯ್ಲಿ. ಸಾಂ ಫ್ರಾನ್ಸಿಸ್ ಇಗರ್ಜೆಚೆಂ ಆಡಳ್ತೆಂ ಹಿಚಿ ಜತ್ನಾಯ್ ಸಾಂಬಾಳ್ತಾ.

Feedback can be sent to: budkuloepaper@gmail.com

Like us at: www.facebook.com/budkulo.epaper